جلیل سلمان-داراب امروز-بدون تردید
هنگامیکه صاحب کتاب فتوح البلدان، ولایت
داراب گرد را سرچشمه و پایگاه علم و دین اهل فارس و صاحب کتاب معجم البلدان بسیاری
از دانشمندان را منتسب به این ولایت معرفی می نماید در واقع از وجود بستری مناسب
برای تولید علم و دانش در این شهر باستانی خبر می دهد. شهری با پیشینه تاریخی کهن
و ارزشمند که در نخستین قرون اسلامی توانسته است نظر همه جغرافی دانان و مورخان
نوظهور را به خود جلب نماید.
با آرامش نسبی فارس در قرن سوم
هجری و علاقمندی حاکمان اسلامی به تجزیه و تحلیل محصولات و داشته های مرکز تمدن
ایرانی در پارس، شاهد آغاز جنبشی عظیم در میان مورخان، جغرافی دانان، نویسندگان و
سیاحانی هستیم که یا خود اهل فارس هستند و یا با سفر به فارس و شهرهای مختلف آن و به
تعبیری، شناسایی
پتانسیل های پنهان این سرزمین تاریخی را در دستور کار خود قرار داده اند.
کتابها اغلب به زبان عربی تدوین و
تألیف می شوند و ظهور چهره‌هایی همچون محمدبن زکریای رازی، ابوریحان بیرونی و... علم
پزشکی را با انقلابی جدید مواجه می نماید. هرچند که قبل از قرن سوم هجری نام داراب
گرد در نسخه های وابسته به علم طب و پزشکی کمتر دیده می شود اما رساله محمدبن
زکریای رازی را می توان نخستین نسخه خطی پزشکی دانست که به نام داراب گرد در قرن
سوم هجری اشاره می نماید.
پس از آن در برخی از نسخه های طبیِ
بیرونی نیز شاهد معرفی محصولات مختلفی از داراب گرد هستیم اما هیچ یک از این موارد
نتوانست به اندازه‌ی نسخه طبی رازی، داراب گرد را به جهان معرفی نماید.
با ظهور تیمورلنگ و لشکرکشی او به
فارس شاهد پیچیده شدن یکی از منحصربفردترین نسخه های طبی ایرانی-زرتشتی در
دارابگرد هستیم. لشکریان تیمور لنگ در داراب گرد به طاعون مبتلا می شوند و یکی یکی جان خود را از دست می دهند.تیمور
لنگ خود نیز طاعون می گیرد و به بستر بیماری می رود.در این هنگام پیشوای مجوسان
دارابگرد که دستور نام دارد به بالین تیمور می رود و به او توصیه می نماید که
لشکریانش را به مدت 10 روز در معرض دود ناشی از خار و خاشاک قرار دهد.بنا به نوشته
و اعتراف تیمورلنگ پس از گذشت 10 روز از انجام این کار لشکریانش سلامتی خود را باز
می یابند و به پاس این خدمتِ دستورِ دارابگردی، تیمورلنگ طی نامه ای به حاکم فارس،
مجوسان را به مدت سه سال از پرداخت مالیات عفو می نماید.
حدود یکصد و پنجاه سال پس از
تیمورلنگ چهره ای تازه و ناشناخته در داراب گرد فارس کتابت دو نسخه خطی طبی را به
سرانجام می رساند و خوشبختانه نام وی به همراه دو نسخه ای که وی کتابت نموده در
مرکز اسناد آستان قدس رضوی موجود می باشد.
مؤلف کتاب فهرست توصیفی دستنوشت‌های
پزشکی دوره اسلامی در کتابخانه‌های ایران و جهان، یوسف بیگ‌باباپور، در سال 1393 و
در جلد اول مجموعه خود ضمن معرفی کاتب این نسخه ها
یعنی؛ «نورالله بن عبدالکریم بن محمد» هر دو نسخه خطی را بدین شرح معرفی می نماید:
اولین نسخه به شماره 5095/2 تحت
نام الادویه المرکبه و به زبان عربی در خصوص مواردی همچون حبوبات و قرص ها و ...می
باشد.این نسخه با «بسمله نسخ الادویه المرکبه التى تعمل علیها فى خزانه
البیمارستان العضدى» آغاز و مشتمل بر سیزده باب است.نسخه یادشده به خط نسخ و
توسط نورالله بن عبدالکریم بن محمد به سال 959 هجری قمری در داراب گرد فارس کتابت
شده است.کاغذ آن نباتی و جلد آن تیماج قهوه ای همراه با جداول ضربی ساده و در
27 برگ و بین 19 تا 24 سطر و به اندازه 11*20 می باشد.
دومین نسخه به شماره 5095 و تحت
نام تدبیر الصحه بالمطعم و المشرب و به زبان عربی می باشد.این نسخه با « بسمله لما
کانت الابدان دائمه التحلل لما فیها من الحراره الغریزیه و لحراره الهواء المحیط
بها من خارج» آغاز می شود. نسخه یادشده به خط نسخ و توسط نورالله بن عبدالکریم
بن محمد به سال 959 هجری قمری در داراب گرد فارس کتابت شده است. این نسخه مقدمه
و گفتار اول را که از نسخه شماره 12502 ساقط بود دارد ولى از اواسط آن سه چهار
گفتار را ندارد. کاغذ آن نباتی و جلد آن تیماج قهوه ای همراه با جداول ضربی ساده و
در 27 برگ و بین 19 تا 24 سطر و به اندازه 11*20 می باشد.
به هر روی، امیدواریم که با انتشار
نسخه های خطی جدید زوایای پنهان تاریخ داراب برای علاقمندان این خطه از سرزمین
فارس بیش از پیش نمایان شود.
