نگاهی به مطبوعات داراب

جلیل سلمان-(منشور داراب)-پیش از آغاز سخن باید تشکر ویژه ای نمایم از دوست گرانقدر جناب آقای وحید فوق که بخشی از آرشیو مطبوعات پس از انقلاب را در اختیارم نهاد تا بتوانیم نخستین لیست موجود را در اولین ویرایش ارائه نماییم.نخستین اشاره ها به انتقال اخبار و اطلاعات به دورانی باز می گردد که مطابق گفته حمزه اصفهانی، داراب پادشاه ایران، بناکننده شهر باستانی دارابگرد، راههای چاپاری را در ایران بنیاد نهاد و اسبهای دم بریده ای را برای این منظور در نظر گرفت تا نسبت به انتقال اخبار اقدام نمایند.

کسانی نظیر عنصری، ابوریحان بیرونی، ثعالبی، یاقوت حموی و صائب تبریزی، ناصرخسرو و دیگرانی چند به واژه روزنامه و روزنامجه اشاره کرده و در این مورد سوابقی از پیشینه آنرا در اختیار ما قرار داده اند.لازم به ذکر است که شهر داراب در آثار بیرونی، ثعالبی، و یاقوت حموی نیز دارای کرسی تاریخی می باشد.

بنابراینT عصر ارتباطات را باید در دو بخش جداگانه ایران باستان و دوره اخیر تعریف نمود.الواح حکاکی شده دوران داریوش بزرگ،پوست و چرمهای دوران خشایارشا،که اغلب حاوی اخبار جنگ و نامه های فتح بودند،مکاتبات مذهبی مزدکیان،قوانین مدنی زرتشتیان که در آن به نام دارابگرد اشاره شده و نقش بر جسته شاپور ساسانی در داراب که متعلق به اوائل حکومت ساسانیان بوده و نشان پیروزی ایرانیان بر رومیان است به همراه گل مهره استاندار دارابگرد و سکه های ساسانی داراب ، یادداشتهای مرمالخ، اسقف اعظم نستوریان دارابگرد، و همچنین اشاره به نام دیگر اسقف اعظم مسیحیان دارابگرد یعنی ایزدبوزد در منابع کهن و همچنین مکاتبات دوران انوشیروان، همگی مجموعه ای از اخبار و اطلاعات آن دوران را در اختیارمان قرار می دهند.

مطابق توضیحات مؤلف قدیمی ترین نسخه اسکندرنامه، ابی البرکات، اسکندر در زمان ورود به ایران در دیار پارس به شهر دارابگرد رسید و در همین کتاب است که به نام کوشیار دارابگردی و وقایع آن دوران اشاره می شود.پس از استیلای اعراب بر ایران آنان به تقلید از ایرانیان چنین کردند و بیشتر به شکل مقالات انقلابی، شب نامه، و... اقدام به انتشار اخبار نمودند.

فردوسی بزرگ بهترین و کاملترین اخبار از داراب را در اختیار ما قرار می دهد و با زبان شیرین خود شرح بناشدن شهرمان را در اشعارش بازگو می کند.دفتردلگشا نیز بخشی از حوادث داراب را در زمان شبانکاره ها در قالب شعر بیان می کند.

اما حمله مغولها به کشورمان موجی از نفرت و خشم را در میان مردم ایران برانگیخت و مطبوعات فارسی بیش از پیش تلاش نمودند تا ایرانیان را از وقایع موجود آن دوران مطلع نمایند.حکاکی بر چرم استوار بود و البته بیشتر برای چاپ اسکناس استفاده می شد.با قدرت گرفتن صفویان در ایران، جریده ها با حک و پرس خودنمایی کردند.پیش از این دوران، اخبار داراب به گونه های مختلفی انتشار می یافت.شاعران عرب که بر طبل فتح می کوبیدند نام داراب را در اشعار خود تکرار می کردند.مورخان و جغرافی دانان از داراب مطالبی می نوشتند و درباریان عرب خواهان کسب اطلاع از پارس بودند.دارابگرد، به قصیده های عرب راه یافت و بخشی از حوادث سالهای بیست و سه هجری و پس از آن را برملا نمود.سکه های ضرب دارابگرد نشان می داد امروز چه کسی حاکم است و فردا روز چه کسی.

طبری، ابن اثیر، استخری، ابن خردادبه، ابن حوقل، ابن خلدون، ابن بطوطه، قزوینی، حمزه اصفهانی، یاقوت، یعقوبی و بسیاری از چهره های شناخته شده در مُعجم ها و کتب خود مطالبی را در مورد شهر داراب نوشته اند که بسیار حائز اهمیت است.به نقل از تاریخ مدینه دمشق و خلیفه خیاط، داراب تعریب شد و در اشعار عرب نشست و چنین گفتند:«دارابجرد فنلنا بعد اوزار»...و بسیار شعر دیگر... 

بخشی از اخبار داراب از کتب قدیمه است و بخشی دیگر از یادداشت های به دست آمده از سفرنامه ها، خاطرات، یادنامه ها و روزنگاشت های خارجیان مقیم ایران مثل شرکت واک هلندی که اخبار فارس را در دفاتر خود ثبت می کردند.اینان به داراب و رخدادهای پیرامون آن اشاره کرده اند.چهره هایی نظیر دلاواله ، کمپفر، فلاندن، اوزلی، موریه، ادوارد ابوث، جی آرپریس، دوپره،سایکس ، وگان و دیگران یادداشت هایی در مورد داراب نوشته اند که امروز بخشی از تاریخ داراب محسوب می شوند.

نشریاتی مثل اخبارممالک، وقایع اتفاقیه، روزنامه مجلس، روزنامه شاهنشاهی، حبل المتین، صوراسرافیل، روزنامه میرزا محمد کلانتر و اعتمادالسلطنه، بخشی از اخبار داراب را منتشر نموده اند.نامه معروف پیغمبر دزدان، یادداشتهای شیروانی و حزین، مهندس قاجار، پزشک رجال دربار قاجار، پیرروشن ضمیر، قوام الملک، ملاصادق دارابی،  سدیدالسلطنه، نیدرمایر، ایرج افشار، جمشید حقگو، همگی حاوی اخبار مهم داراب در زمان خود هستند.بخشی از اخبار داراب را نیز در اشعار زنده یاد عارف دارابی شاعر شیرین سخن دارابی میتوان یافت که به وقایع دوران مشروطیت می پردازد. 

یکی از قدیمی ترین نمایندگی های مطبوعات داراب متعلق به «ندای ترقی» می باشد که آقای «محمدرضا خان بنی عباس» نماینده این نشریه در داراب بوده و زنده یاد ایرج افشار در کتاب قباله تاریخ به آن اشاره نموده است.

سپس روزنامه اطلاعات است که در داراب دارای خبرنگار مستقل بوده و نماد خبری شهرستان داراب در روزنامه اطلاعات سال 1339 قابل مشاهده است.

اما یکی از نخستین اهالی داراب که به مطبوعات ایران وارد شد و به عنوان مدیر یک نشریه فعالیت خود را آغاز نمود آقای صادق سرفراز است که در سال 1329 نشریه «گرداب» را به صورت هفتگی منتشر نمود.نخستین شماره این نشریه در مردادماه سال هزار و سیصد و بیست و نه در شیراز منتشر و از سال 1330 گرداب به تهران منتقل و در تیرماه همین سال با نام «ایران پیروز» با مدیریت «کاظم اژدری» منتشر شده است.قیمت این نشریه دوریال و قطع آن سی و پنج در پنجاه سانتی متر بوده است.این نشریه وقایع سیاسی ، اجتماعی را دنبال می کرده و نام چاپخانه آن در کتاب آقای رومی نیامده  اما چاپخانه موسوی در شیراز بوده است.وی با نشریات باختر امروز، شورش، پرخاش و جوان نیز همکاری داشته و در بعضی از این نشریات سمت سردبیری داشته است.

پس از ایشان نیز از همین خانواده یعنی آقای حسین سرفراز، معروف به حسین سردبیر، به عرصه مطبوعات ایران وارد شد.او کارش را با خواندنی ها و آژنگ آغاز کرد و با نشریاتی نظیر؛ روشنفکر، امیدایران، تهران مصور، سپید و سیاه، رستاخیز، خواندنی ها، صدای مردم، خوشه، جوان همکاری داشته و در بیشتر این نشریات سمت سردبیری داشته است.

او از مؤسسان سندیکای نویسندگان و خبرنگاران مطبوعات می باشد و مدتی به عنوان مدیرکل انتشارات هواپیمایی ایران فعالیت می کرده است.

سرفراز در خوشه نیز سمت سردبیری داشت و پس از وی احمد شاملو در سال 1346 بر صندلی او نشست.

حسین سرفراز را باید مطرح ترین چهره معاصر مطبوعات ایران دانست. او در سال 1351 در حالیکه در تهران مصور به عنوان سردبیر فعالیت می کرد، کاندیدای نمایندگی مجلس برای شهرش داراب شد. 

در سال 1346 مجله بامشاد در داراب دارای نمایندگی بوده و «آقای نجیب زاده» عهده دار نمایندگی بامشاد در داراب فارس بوده است.

پس از سال پنجاه و هفت و پیروزی انقلاب اسلامی تا حدود سال 1370 نشریه رسمی وجود نداشته یا لااقل نویسنده این سطور از آن بی خبر است که البته امیدوارم عزیزان همشهری اگر در این خصوص اطلاعات مناسبی دارند در اختیارمان قرار دهند.

نخستین نشریه داخلی پس از انقلاب با پایان پذیرفتن جنگ تحمیلی به همت آقایان علی مقدسی، محمدباقر موحد و محمدحسن رضایی در شرکت سیمان داراب تهیه و منتشر شده است.پنجمین شماره این بولتن خبری(نشریه داخلی) مربوط به مردادماه 1370 می باشد که بیشتر به اخبار داخلی شرکت سیمان داراب پرداخته است.

اما نخستین نشریه رسمی داراب به نام «دارابگرد» پیش شماره اول خود را در مردادماه سال 1372 منتشر نمود.قیمت این ماهنامه یکصدریال بوده و مدیر مسئول آن آقای سیدقاسم یعقوبی و زیر نظر هیات تحریریه منتشر شده است.دوره جدید این نشریه با مدیر مسئولی و سردبیری محمود عطایی طی سالهای 77 و 78 نیز دنبال و منتشر شده است.

در سال 77 نشریاتی نظیر رویش(دوره جدید) به سردبیری آقای غلامحسین مهرابی فعالیت داشته است.همچنین در شماره 7 همین نشریه اعلام می شود که نشریه ریحانه وابسته به کمیسیون بانوان داراب فعالیت خود را آغاز کرد.مجددا در همین شماره از نشریه رویش به نشریه اندیشه نیز اشاره شده و از فعالیت آن در داراب خبر می دهد.

نشریه دیگری که در داراب منتشر می شده، نشریه پژواک به مدیر مسئولی آقای محسن ریحانی و سردبیری خانم سمیه باقری بوده که دو شماره از سال های77  و 78 آن در آرشیو آقای فوق مشاهده می شود.اما نخستین شماره از نشریه دارابیان در بهمن ماه 78 منتشر شده و مدیر مسئول آن آقای غلامحسین مهرابی بوده است.این نشریه به صورت هفته نامه و زیر نظر شورای نویسندگان فعالیت داشته است.عنوان این نشریه به خط استاد سید جلال صدریان است.

در سال 78 مجددا نشریه کربلائیان ویژه یادواره سرداران و هشتصد شهید شهرستان داراب نخستین شماره خود را در خرداد همین سال منتشر می نماید.نسخه های خرداد، تیر و شهریورماه این نشریه موجود است.در همین سال همانگونه که قبلا نیز اشاره شد نشریه دارابگرد دوره جدید با سردبیری آقای محمود عطائی فعالیت خود را آغاز می کند.

مطابق خبر منتشر شده در خبرگزاری دانشجویان ایران، دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی داراب در سال 1378 اقدام به انتشار نشریه ای تحت عنوان دارابنامه نموده که در زمان انتشار این خبر دو نسخه از آن منتشر شده بود.

سال 1380 عصر داراب ضمیمه روزنامه عصر که دبیرتحریریه آن سیدنظام کمانه است از بلوار فرمانداری داراب فعالیت خود را آغاز می کند.سوم بهمن ماه همین سال نخستین شماره آن با سرمقاله کمانه تحت عنوان عصرداراب از چه سخن می گوید منتشر می شود.سرویس خبری این نشریه با بیژن خوشحال، سرویس شهری غلامحسین مهرابی، حوادث سیداصغر کمانه، محمدعلی ضیائیان، ورزشی محمدصادق کشاورز، گزارش و مصاحبه سیدفرجام کمانه، اخبار تابعه عباس حیدریان و آگهی ها سیدمجیدغضنفری  و هماهنگی و توزیع آن با محمودرضا فعال بوده است.البته در شماره چهار این نشریه در سال 81 تعدادی از این دوستان تغییر می کنند و کسانی نظیر آقای علمداریاراحمدی در بخش فرهنگ و ادب و فرزاد هژبر در بخش ورزشی نامشان دیده می شود.

عصر داراب در شماره های سه و چهار با نام عصر ویژه داراب منتشر شده است.5 تیر سال 81 نشریه خبرجنوب ویژه داراب یا همان خبرداراب که دبیر تحریریه آن هوشنگ صدیق بود با همکاری خسروی، کوچکی، ظریف، کرمانی، حقیقی، پدرام، نریمانی، عامری، رستگار، ریحانی ، حدادیان، عباسی و خانمها هژبر، انصاری، برنده. آفریدون، و مرتضوی در کوچه جنب مخابرات داراب نخستین شماره این نشریه را منتشر نمودند.شماره دوم این نشریه نیمه اول مهر 82 به زیر چاپ رفته است.نسخه ای از سال 85 و یک نسخه نیز از سال 86 این نشریه در آرشیو آقای فوق مشاهده می شود.این دو شماره با تغییر هیات تحریریه بدین شکل دنبال شده است.دبیر هیات تحریریه محمدسلیمی، و اعضاء آن اکبری، تهرانی، فولادفر، حقیقی، صابری و دسترس بوده اند.

از سال 84 شرکت سیمان داراب مجددا انتشار یک نشریه داخلی به نام ساراب را در دستور کار خود قرار داد که بیش از 9 سال متوالی منتشر می شد.

نشریه عصرمردم ویژه یاران داراب نیز که در بهمن 87 به شماره 12 رسیده ، سال دوم انتشار خود را طی می کرده و سردبیر آن مجتبی صالحی بوده و از سال 86 فعالیت خود را آغاز کرده است.

عصرمردم ویژه داراب دیگر نشریه ای است که در سال 88 فعالیت خود را با سردبیری علی زارعی آغاز کرد.کسانی نظیر خانم سمانه بلوچی، گرافیست و طراح صفحات، محمدکاظم حقیقی به عنوان مدیر اجرایی و خانم محبوبه جهانشاهی به عنوان مدیر داخلی از همکاران این نشریه بوده اند.

از دیگر نشریات داراب ، طلوع ویژه داراب به سردبیری امید محبی و همراهی محمدحسن محبی، یعقوب یزدان پناه ، قاسم اکبریان، سیدمحمداحمدی می باشدکه نسخه هایی از سال 88 این نشریه در آرشیو آقای فوق موجود است و متاسفانه اولین شماره آن را در اختیار نداشتم.

افسانه داراب هم از دیگر نشریات داراب است که نخستین شماره آن را در اختیار نداشتم اما نسخه هایی از سالهای 89،90،91،92 و 93 در آرشیو موجود است.

در سال 89 انجمن دوستداران میراث فرهنگی داراب اقدام به انتشار یک نشریه داخلی به نام میراث دارابگرد نمود که شش شماره از آن موجود است.

داراب امروز به سردبیری محمودعطائی از دیگر نشریات داراب است که شماره 15 آن در بیستم دیماه 89 به زیر چاپ رفته است.

پیک جنوب داراب ، ضمیمه هفته نامه پیک جنوب به سردبیری سعید تقی زاده، از دیگر نشریات منتشر شده در داراب است که نسخه هایی از سالهای 90 و 91 آن در آرشیو موجود است.اما نشریه سرو داراب که شماره 28 آن در هفته چهارم شهریور ماه 90 منتشر شده است به سردبیری حجه الاسلام حمید اعتمادی چاپ و منتشر میشده و نسخه هایی از سال 90 آن در آرشیو موجود است.

همگام داراب به سردبیری محمدکاظم حقیقی و همکاری عاطفه سالاری به عنوان مدیر داخلی و مسعود کشمیری، ویراستار فعالیت خود را از سال 92 آغاز کرد. شماره 2 این نشریه در نیمه دوم مرداد ماه 92 منتشر شده است.

در سال 93 نشریه نیم نگاه داراب به همت بهرام جعفریان پور فعالیت خود را آغاز کرد.نخستین شماره این نشریه در نیمه اول خرداد ماه 93 چاپ و توزیع شد و فقط سه شماره از آن منتشر گردید.سردبیر این نشریه مهدی آماده بود.

اما اطلاعات ویژه شهرستان داراب نخستین شماره خود را به مناسبت دهه مبارک فجر در بهمن ماه 1393 منتشر نمود.سردبیر این نشریه مجتبی صالحی بود و کسانی نظیر اسماعیل موحد نژاد، امین کاظمی، سعید عابدی، سمیر فتحی پور در انتشار این نشریه نقش داشتند.

در سال 93 انجمن شهرزاد اقدام به چاپ و انتشار ویژه نامه داستان کوتاه طنز نمود که نسخه ای از آن در آرشیو موجود است.

سال 94 نشریه منشور داراب فعالیت خود را با سردبیری محمدکاظم حقیقی آغاز کرد.نخستین شماره منشور داراب روز دوشنبه 21 دیماه 1394 در هشت صفحه منتشر شد.

در سال 1395 نیک اندیشان داراب فعالیت خود را با مجتبی صالحی به عنوان مدیر مسئول و صاحب امتیاز در داراب آغاز کرد.کسانی نظیر؛ آقایان خاکپور، سائمی، صالحی و همچنین خانم ها تقی زاده و صالحی وی را همراهی می نمایند.

دوهفته نامه عصر داراب به مدیر مسئولی و صاحب امتیازی علی زارعی نخستین شماره خود را در 5 شهریور ماه 97 منتشر نمود.در شماره دو این نشریه نام سرکار خانم افسانه قرائی به عنوان مدیر اجرایی به چشم می خورد.

ماهنامه شهرآزاد به عنوان ماهنامه ای فرهنگی اجتماعی در سال 97 فعالیت خود را در داراب آغاز نمود.صاحب امتیاز و مدیر مسئول این ماهنامه آقای محسن فاتحی است و سه شماره از این نشریه در آرشیو موجود است. 

لیست تهیه شده از نشریات داراب به دلیل عدم دسترسی به آرشیو کلیه نشریات منتشر شده در داراب قطعا با کاستی هایی رو به روست و امیدوارم به همت همشهریان عزیز فعال در عرصه مطبوعات تکمیل شود.انتشار لیست نشریات به ترتیب سال نشر نبوده و صرفا بر اساس نسخ موجود نزد این حقیر و آرشیو دوست عزیزمان آقای وحید فوق می باشد.امیدوارم این کاستی را به نخستین قدم ببخشایید.