خَمِیصَه دارابگردی، یادگاری 1400 ساله از صنعت گران هنرمند داراب

جلیل سلمان-بی سبب نیست که گنابادی در «مشترک یاقوت حموی»، دارابگرد را مهد خداوندان دانش و «زین العابدین شیروانی» در "ریاض السیاحه" این خطه را بهتر از اکثر بلاد فارس دانسته و مردمش را خوش مشرب و ارباب حال و اصحاب کمال و صاحب ذوق معرفی کرده اند.
تاریخ همواره گواهی می دهد که صنعت و هنر مردم دارابگرد در انحصار هیچ زمان و مکانی نبوده و تا آنجا پیش می رود که مرزهای جغرافیایی را می شکافد و فراتر از انتظار همچون نوری تابان همه اعصار را روشن می نماید.
در این خصوص نمونه های قابل ذکر فراوانی همچون فرش، قاشق های چوبی، نمک، صمغ، حصیر، صفحات رو میزی، پارچه و منسوجات و... وجود دارند که برخی راه خود را به قسطنطنیه، ایتالیا، بریتانیا، هند و چین، بغداد و دمشق و مدینه باز نموده و سرزمین کهن دارابگرد را در زمان خویش به عنوان معروف ترین مرکز بازرگانی و داد و ستد در جایگاهی بی بدیل قرار داده و اسناد تاریخی نیز گواهی عادل بر این موضوع می باشند.

اما در این میان، «خَمِیصَه دارابگردی» حکایت دیگری دارد.
صاحبان فرهنگ و اصحاب لغت در توضیح و تعریف «خَمِیصَه» آورده اند:
«خَمِیصَه»، در لغت به معنای پوششی سیاه رنگ و مربع شکل آمده که دو طرف آن حاشیه ای رنگی داشته که با رنگ متن آن دارای تفاوت بوده است. برخی نیز آنرا گلیم سیاه مربع شکل هر دو سر علم، و گاه آنرا گلیم منقش گفته و در برخی از کتب قدیمی آنرا جبه یا نمد چهارگوش و در بعضی از ترجمه ها آنرا نوعی لباس و پوشش پشمی دانسته اند که هم به صورت زیرانداز و هم به شکل روانداز استفاده می شده است.

بررسی های بیشتر نشان می دهد که استفاده از «خَمِیصَه» به شکل لباس و پوشش به دوران پیش از پذیرش اسلام در میان اعراب باز می گردد.
این موضوع مهر تأییدی بر قدمت این صنعت هنری و همچنین، دلیلی بر گستردگی سطح استفاده از آن در میان کشورهای مطرح اسلامی در دوران گذشته می باشد.
در منابع تاریخی نقل شده که دو خمیصه بسیار معروف در دوران اسلام وجود داشته است. اولین خمیصه با رنگ مشکی که متعلق به پیامبر مکرم اسلام حضرت ختمی مرتب محمد مصطفی(ص) بوده است و خمیصه دوم متعلق به مولای متقیان حضرت امام علی (ع) .

نویسندگان کتبی همچون؛ موسوعة الإمام علیّ بن أبی طالب (ع) فی الکتاب و السُّنَّة و التّاریخ ، کوفه از پیدایش تا عاشورا، صور من البسه العرب قبل الاسلام، تاریخ دمشق و ... آورده اند که «خمیصه» مولای متقیان امام علی (ع) معروف به «خَمِیصَه دارابگردی» بوده و نقطه اتصال مردم داراب به «خَمِیصَه»  نیز به همین موضوع باز می گردد. به نقل از منابع معتبر مرتبط و ذکر شده، دارابگرد، شهری در ایران و در فارس آمده است.

" در بزم وصالش همه کس طالب دیدار
تا یار که را خواهد و میلش به که باشد"

منابع :
کوفه از پیدایش تا عاشورا،460.
موسوعة الإمام علیّ بن أبی طالب (ع) فی الکتاب و السُّنَّة و التّاریخ،ریشهری،ج2،ص479.
صور من البسه العرب قبل الاسلام، ص 155.
ترجمه الامام علی (علیه السلام) ، ج 3، ص 181.
لسان العرب، ج 5، ص 219.
فرهنگ البسه مسلمانان، ص 162.
المفصّل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج 5، ص 53.
سیر اعلام النبلاء ط الرساله، الذهبی، شمس الدین ،ج2 ،ص 556.
الحدائق الناضرة، الشیخ یوسف البحرانی ،ج15،ص554 .
المحجة البیضاء، الفیض کاشانی،ج1،ص375 .
 اللطائف فی اللغه معجم اسماء الاشیاء،اللَّبَابِیدی،ج1،ص348 .
المصباح المنیر ، أحمد بن محمد بن علی القیومی المقرى،ج1،ص97.
المخصص، ابن سیده،ج1،ص390.
فقه اللغه وسر العربیه،الثعالبی، أبو منصور ،ج1،ص171.
سر صناعه الاعراب، ابن جنی،ج2،ص102 .
الزاهر فی غریب الفاظ الشافعی، الأزهری ،ج1،ص86 .
مُعجمُ المصطلحات و الفاظ الفقیهه، جلد 2، ص 58.
المنسوجات و الالبسه العربیه فی العهود الاسلامیه الاولی، ج 1، ص198.
المعجم المصل فی الجموع، ج 1 ،ص168.
صنف ابن ابی شیبه، ج 14 ،ص 595.
یاقوت حموی،گنابادی،برگزیده مشترک یاقوت،1383،ص80
ببینید:منتهی الارب- تاج االعروس- فرهنگ پدرام-ریاض السیاحه-معجم-سه سال در قسطنطنیه- جغرافیای تاریخی فارس...


استخراج و ارائه از جلیل سلمان-پاییز 1394