عباس شریف دارابی شیرازی حکیم، فیلسوف و عارف قرن سیزدهم و صاحب کتاب ارزشمند «تحفة المراد» از شاگردان ملاهادی سبزواری است که در سال 1300ق از دنیا رفت.ایشان متولد شهر داراب فارس بودند.(دبستان الفرصه، صفحه 25)
میرزا عباس شریف دارابی (متوفی 1300 یا 1301 ق) حکیم، فیلسوف، عارف و فرزند میرزا بابا بود. موطن ایشان داراب فارس است. ایشان تحصیلات مقدماتی را در داراب نزد محمد نصیر آغاز کرد و برای تکمیل تحصیلات به شیراز رفت. پس از ناموفق بودن سفرش به عتبات عالیات برای تحصیل فقه و اصول و شرعیات (در راه گرفتار راهزنان شد) به شیراز بازگشت و برای کسب علوم معقول به سبزوار نزد فیلسوف گرانقدر ملا هادی سبزواری رفت و پس از اتمام دوره فراگیریاش به شیراز بازگشت و به تدریس علوم معقول و حکمت اسلامی پرداخت و در عرفان، از محضر عارف آن زمان میرزا ابوالقاسم سکوت کسب فیض کرد.
میرزا عباس دارابی در یکی از حجره های حسینیه قوام الملک شیراز به تدریس حکمت مشغول بود و فرصت شیرازی نیز برای یادگیری حکمت خدمت ایشان می رفته است.فرصت الدوله در کتاب دبستان الفرصه نقل می کند که ؛پس از فوت مرحوم حاجی سبزواری کسی درس حکمت نمیگفت مگر مرحوم میرزا عباس دارابی....در شیراز در حجره از حجرات حسینیه قوام الملک منزل داشت ...فرصت پس از شرح واقعه ای که برای میرزا عباس در حسینیه رخ می دهد می نویسد: حکیم راه دارابجرد(دارابگرد) را که مولدش بود پیش گرفت و رفت چندی در آنجا ببود. پس از مدتی بشیراز عودت نمود. در مراجعت حوزه درسی فراهم آورد. منهم آنوقت بخدمتش رفتم گذشته از درس در ازمنه تعطیل هم میرفتم و کلماتش را استفاضه میکردم، چندی هم بدین منوال گذشت تا از جهان درگذشت.جنازه اش را در تکیه حافظیه بردیم ملاغلامرضا نامی از علماء که خدایش غریق رحمت کناد حاضر بود بر آن نماز خواند بخاکش سپردیم....
شاگردان:
معروفترین شاگردان وی عبارتند از: ملا عبدالله زرقانی، میرزا محمدصادق سروستانی، شیخ محمدکاظم فیروزآبادی، سید آقا فیروزآبادی، ملا احمد دارابی، شیخ محمود - پیشنماز مسجد گنج شیراز – فرصت الدوله شیرازی (شاعر و صاحب کتاب آثار عجم، دبستان الفرصه و مقالات و ...)، سید علی کازرونی، شیخ احمد شیرازی و سید صدرا کوهپایهای.
(مدرسه قوام الملک یا حسینیه قوام در شیراز-محل تدریس میرزا عباس دارابی)
حکیم دارابی ازدواج نکرد تا اینکه حدود 75 سالگی در شیراز از دنیا رفت و در حافظیه به خاک سپرده شد. به علت اینکه کتابخانه شخصیاش از بین رفته، حواشی و شروح حکمی و فلسفی وی نیز در دست نیست و فقط کتابی به نام «تحفة المراد» از او باقی مانده که شرح حکیمانه حکیم از قصیده میرفندرسکی است.
علامه تهرانی درباره وی مینویسد: «در معقول و منقول بارع بود. اسفار را به خط خود نوشته و از خود بر آن حواشی زده است، دعای کمیل و قصیده معروف میرفندرسکی را شرح کرده است».
شیخ احمد شیرازی نجفی معروف به شانهساز و میرزا ابراهیم نیریزی که هر دو از مدرسان حکمت در شیراز بودهاند از شاگردان او بودهاند.
علامه تهرانی میگوید: تاریخ وفاتش را نمیدانم ولی فرصتالدوله شیرازی در آثار العجم وفات او را در سال 1300 نوشته است و در همان کتاب نوشته که وی را نیز ملاقات نموده است.
به نقل از جناب فرصت الدوله شیرازی در کتاب دبستان الفرصه که خود بر جنازه ایشان حاضر بوده ، ملاغلامرضا نامی بر جنازه جناب دارابی نماز خوانده و او را در حافظیه و در سمت راست جناب حافظ به خاک سپرده اند.
داستان اولین ملاقات وی با جناب ملا هادی سبزواری چنین نقل شده است که اولین دفعه که به حضور حاجی سبزواری رسید، بسیار موردعنایت و توجه ایشان قرار گرفت و از حال او جویا شد و مولدش را پرسید، دارابی در جواب گفت: من طلبهای از مردم فارس هستم. ایشان فرمودند: در این صورت، مشمول حدیث پیغمبر اکرم(ص) هستی که فرمود: لو کان العلم فی الثریا لتنا و له رجال من اهل الفرس؛ اگر علم و دانش در ثریا باشد مردانی از فارس آن را درمییابند. حکیم فیالبداهه گفت: همینطور است، من نیز در جستجوی سعادت به ثریا (کنایه از سبزوار) آمدم. حکیم سبزواری از جواب فوری و حسن ادب و خضوع او، بسیار خوشحال شد.
او در طریق سیر و سلوک و تهذیب نفس و تزکیه باطن، مجاهده کامل نموده و مراتب عالی را طی کرد، شادکام به فارس برگشت. او پسازاینکه از سبزوار برگشت، در شیراز ساکن شد و تا پایان عمر، در حجرهای از حجرات حسینیه قوام شیرازی، بهتنهایی زندگی کرد.
زمانی که وی اجازه گرفت و سبزوار را به عزم شیراز پشت سر میگذاشت استادش فرمود: این طلبه دارابی با یکچشم آنچه داشتیم با خود برد و یا به قول دیگری فرمود: «اشاره به سینه خود کرد و گفت: آنچه ذخایر نفیس علمی، با خود داشتیم او به یغما برد».
او را به نام ملا عباس دارابی شیرازی هم می شناسند.
